Kto będzie po mnie dziedziczył?

Wbrew pozorom odpowiedź pytanie „kto będzie po mnie dziedziczył” nie jest wcale taka oczywista i wpływa na nią wiele czynników. Najważniejszym z nich jest to, czy sporządziłeś testament, czy też nie. Od tego bowiem zależy, czy dziedziczyć będą osoby powołane przez Ciebie w testamencie, czy też wskazane w Kodeksie cywilnym.

Kto będzie po mnie dziedziczył, jeżeli nie sporządzę testamentu, czyli na czym polega dziedziczenie ustawowe

Z dziedziczenie ustawowym mamy do czynienia wówczas, gdy zmarły nie sporządził przed śmiercią testamentu. Wówczas będą po nim dziedziczyć członkowie rodziny w kolejności wskazanej w Kodeksie cywilnym. Kształtuje się ona następująco:

Kolejność dziedziczenia

1. W pierwszej kolejności dziedziczą dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Każde z nich dziedziczy spadek w częściach równych, jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Co istotne, jeżeli którekolwiek z dzieci zmarłego nie dożyło otwarcia spadku (czyli zmarło przed spadkodawcą), to spadek, który by mu przypadł, dziedziczą jego dzieci (czyli wnuki spadkodawcy) w częściach równych.
2. Jeśli spadkodawca nie miał dzieci, wówczas do spadku powołani zostaną jego małżonek oraz rodzice. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy razem z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku.
3. Jeśli spadkodawca nie miał małżonka oraz dzieci, wówczas cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.
4. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, wówczas jego udział spadkowy przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.
5. W sytuacji, gdy którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym.
6. Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.
7. Jeśli spadkodawca nie ma rodziców, rodzeństwa, ani zstępnych w postaci dzieci, wnucząt prawnucząt, wówczas cały majątek spadkowy przypada małżonkowi.
8. W przypadku braku dzieci spadkodawcy, małżonka, rodziców i rodzeństwa, spadek przypada dziadkom, którzy dziedziczą w częściach równych. Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym.
9. Do dziedziczenia dojść mogą także dzieci małżonka spadkodawcy. W przypadku gdy spadkodawca nie pozostawił żyjącego małżonka ani krewnych powołanych do dziedziczenia. Wówczas tzw. pasierbom spadek przypada w częściach równych.
10. W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, albo spadkodawca mieszkał przed śmiercią za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa.

Jak widzisz w kwestii dziedziczenia przepisy są dość szczegółowe. Wszystko po to, aby w braku odmiennego uregulowania tej kwestii w testamencie majątek spadkowy (oraz wiążące się z nim zobowiązania) znalazł swojego nabywcę. Jeżeli nie zdecydujesz się na jego sporządzenie, to kolejność dziedziczenia nastąpi według opisanego wyżej klucza. Zawsze możesz jednak ją zmienić.

Kogo mogę powołać na spadkobiercę w testamencie?

Każda dorosła osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych (czyli nie jest całkowicie lub częściowo ubezwłasnowolniona). Taka osoba może sporządzić testament i zdecydować w nim co się stanie z jej majątkiem po jej śmierci.

Przepisy nie przewidują żadnych ograniczeń w zakresie tego kogo można powołać na spadkobiercę w testamencie. W zasadzie może to być każda osoba fizyczna lub prawna pod warunkiem, że istnieje w chwili otwarci spadku. Czyli śmierci spadkodawcy. Istnieją jednak wyjątki. Pierwszy dotyczy nienarodzonego dziecka, które w chwili otwarcia spadku było już poczęte – może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe. Drugi odnosi się do fundacji powołanej w treści samego testamentu. Taka fundacja również może odziedziczyć spadek pod warunkiem, że zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu.

Testament a zachowek

Sporządzając testament musisz jednak o czymś pamiętać. Otóż prawo polskie dość mocno chroni rodzinę zmarłego przed ograniczeniem jej praw do spadku. Jednym z przejawów tego jest instytucja zachowku, która ma na celu zabezpieczenie osób najbliższych spadkodawcy przed pozbawieniem ich majątku spadkowego. Nadmienić należy, że mówiąc o osobach najbliższych spadkodawcy chodzi o formalne więzy pokrewieństwa, a nie bliskość w znaczeniu faktycznym.

Jeżeli spadkodawca w taki sposób rozporządził swoim majątkiem, iż jego zstępni, małżonek oraz rodzice nie otrzymają żadnego majątku, bądź otrzymają go w symbolicznym zakresie, przysługuje im prawo do zachowku. Wspomnianym osobom należy się określony udział w spadku. Bez względu na to czy przeznaczysz im coś w testamencie, czy też całkowicie je pominiesz.

Jeżeli któraś z tych osób jest trwale niezdolna do pracy albo małoletnia – są to dwie trzecie wartości udziału spadkowego. Który by jej przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. W pozostałych wypadkach – połowa wartości tego udziału.

Musisz zatem pamiętać, że pomimo, iż teoretycznie masz prawo dowolnie decydować komu po śmierci przypadnie Twój majątek, to i tak osoby te mogą domagać się należnego im zachowku. Istnieją jednak rozwiązania, które mogą temu zapobiec.

Jednym z nich jest wydziedziczenie, które tak naprawdę nie jest niczym innym jak pozbawieniem prawa do zachowku. Można go dokonać wyłącznie w testamencie, jednak aby było skuteczne, muszą być spełnione określone warunki. Mianowicie uprawniony do zachowku zostanie jego pozbawiony, jeżeli:

• wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
• dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
• uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Kolejnym rozwiązaniem jest zawarcie umowy o zrzeczenie się dziedziczenia. Wszystkiego na jej temat dowiesz się z artykułu „Czy można zrzec się spadku, czyli kilka słów na temat zrzeczenia się dziedziczenia”.

Kto będzie po mnie dziedziczył? Podsumowanie

Wbrew powszechnej opinii zagadnienia związane z dziedziczeniem nie należą do najłatwiejszych. Jednocześnie prędzej czy później każdemu z nas przyjdzie się z nimi zmierzyć. Dlatego warto odpowiednio wcześnie zadać sobie pytanie. O to kto będzie po mnie dziedziczył i właściwie przygotować się na każdą, nawet najbardziej nieprzewidzianą życiową sytuację.

Jeżeli nie możesz podróżować do Polski, aby załatwić swoje sprawy spadkowe- zapraszamy do kontaktu. Kwestie spadkowe uregulujesz w naszej kancelarii.

Powyższy artykuł zawiera jedynie informacje ogólne, przez co nie stanowi profesjonalnej porady prawnej. Prosimy o wzięcie pod uwagę możliwości zmiany prawa od momentu publikacji powyższego artykułu.