Czy samozatrudnionym w UK przysługuje płatny urlop? | Poradnik dla freelancerów i właścicieli firm

Sprawdź, czy jako samozatrudniony masz prawo do płatnego urlopu w Wielkiej Brytanii i jak zaplanować przerwę w pracy, nawet jeśli Ci nie przysługuje. Praktyczny poradnik z przykładami.

Jednym z głównych minusów prowadzenia własnej działalności gospodarczej w Wielkiej Brytanii jest brak dostępu do podstawowych świadczeń pracowniczych, takich jak płatne zwolnienie lekarskie czy urlop wypoczynkowy. Wielu właścicieli małych firm i freelancerów nie korzysta regularnie z wolnego, pracując tygodniami bez odpoczynku, co często prowadzi do przemęczenia i spadku efektywności.

W praktyce jednak, niektóre osoby samozatrudnione – w tym niektórzy kontraktorzy i freelancerzy – mogą mieć prawo do płatnego urlopu. Wszystko zależy od tego, jak określony jest ich status zatrudnienia oraz na jakich warunkach wykonują swoją pracę. Jeśli dana osoba pracuje na podstawie umowy wymagającej osobistego świadczenia usług lub współpracuje z agencją albo tzw. umbrella company, może zostać uznana za pracownika (worker) lub wręcz pracownika etatowego (employee), co wiąże się z konkretnymi uprawnieniami, w tym również do urlopu.

Warto podkreślić, że niezależnie od tego, czy przysługuje nam formalne prawo do płatnego urlopu, planowanie czasu wolnego i odpoczynku ma fundamentalne znaczenie dla kondycji psychicznej i finansowej każdego przedsiębiorcy. Dlatego poniżej wyjaśniamy, kto może liczyć na holiday pay, jak ustalić swój status zatrudnienia oraz jak przygotować się do urlopu nawet wtedy, gdy formalnie Ci się nie należy.

Czy samozatrudniony może mieć prawo do płatnego urlopu?

To zależy od formy współpracy i treści zawartej umowy. Osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą (sole trader) lub dyrektorzy jednoosobowych spółek zazwyczaj pracują na własny rachunek, co oznacza pełną niezależność – i niestety również brak uprawnień pracowniczych. Z prawnego punktu widzenia nie przysługuje im wtedy płatny urlop.

Sytuacja wygląda inaczej w przypadku osób, które wykonują zlecenia osobiście na rzecz innego podmiotu, są zatrudnione przez agencje pracy lub działają w ramach struktury umbrella company. Tacy współpracownicy mogą być sklasyfikowani jako workers lub employees, a to oznacza, że przysługują im określone świadczenia, w tym właśnie 5,6 tygodnia urlopu rocznie.

W praktyce, pracownik (worker) to osoba, która wykonuje pracę osobiście, bez prawa delegowania jej na inne osoby, na podstawie zawartej umowy. Często dotyczy to pracowników dorywczych, agencyjnych lub freelancerów wykonujących zlecenia zgodnie z grafikiem. W przypadku umbrella company, nawet jeśli dana osoba uważa się za samozatrudnioną, formalnie jest pracownikiem tej firmy – i to ona wypłaca wynagrodzenie, w tym również ekwiwalent za urlop, który jest finansowany z odliczeń od stawek godzinowych.

Jak sprawdzić swój status?

Znajomość własnego statusu zatrudnienia to podstawa, jeśli chcemy wiedzieć, jakie prawa nam przysługują. W Wielkiej Brytanii różnica między self-employed, worker a employee ma istotne konsekwencje prawne. Pomocne będzie dokładne przeanalizowanie umowy i warunków współpracy – czy musisz osobiście wykonać pracę? Czy masz stałe godziny? Czy pracujesz pod nadzorem? Im więcej cech typowych dla pracownika, tym większa szansa, że przysługuje Ci holiday pay.

Jak oblicza się wypłatę za urlop?

Jeśli jesteś sklasyfikowany jako worker lub employee, masz prawo do minimum 5,6 tygodnia urlopu rocznie. Dla osób pracujących na pełen etat oznacza to 28 dni płatnego wolnego. W przypadku osób bez stałych godzin pracy – np. freelancerów czy kontraktorów – stawka urlopowa obliczana jest na podstawie średniego wynagrodzenia z ostatnich 52 tygodni, biorąc pod uwagę tylko tygodnie, w których otrzymywano zapłatę.

Niektóre agencje i umbrella companies stosują uproszczoną metodę: wypłacają równowartość 12,07% stawki godzinowej jako holiday pay. Taka kwota może być wypłacana oddzielnie – gdy rzeczywiście bierzesz urlop – albo być „wliczona” w wynagrodzenie jako tzw. rolled-up holiday pay. Powinna być jednak wyraźnie wyszczególniona na pasku wypłaty.

Co jeśli nie masz prawa do urlopu?

Dla wielu właścicieli małych firm brak prawa do płatnego urlopu oznacza brak odpoczynku – z obawy przed utratą dochodu. Często więc, zamiast planować czas wolny, skupiają się na przyjmowaniu kolejnych zleceń. Badania przeprowadzone przez Simply Business we współpracy z organizacją Mind pokazały, że jedna trzecia samozatrudnionych doświadcza objawów wypalenia zawodowego. Dodatkowo aż 73% badanych przyznało, że bierze mniej niż 20 dni wolnego rocznie.

To niepokojące statystyki, które jasno pokazują, że odpoczynek nie powinien być luksusem, a koniecznością. W przeciwnym razie przedsiębiorca może tracić nie tylko zdrowie, ale i zdolność do skutecznego prowadzenia firmy.

Jak zaplanować urlop, jeśli jesteś samozatrudniony?

Jeśli nie masz prawa do holiday pay, to nie znaczy, że musisz rezygnować z urlopu. Wymaga to jednak wcześniejszego przygotowania – zarówno pod względem finansowym, jak i organizacyjnym. Warto odkładać co miesiąc część dochodów z myślą o przerwie w pracy, analizować sezonowość w branży i wybierać okresy o mniejszym natężeniu zleceń. Z dużym wyprzedzeniem można także zaplanować działania marketingowe, ustawić automatyczne posty w mediach społecznościowych, przygotować kampanie mailingowe oraz poinformować klientów o planowanej nieobecności.

Warto też zadbać o odpowiednie komunikaty na stronie internetowej, w sklepie online czy profilu Etsy – tak, by klienci wiedzieli, że realizacja zamówień może się opóźnić. Jeżeli zatrudniasz pracowników, upewnij się, że wiedzą, co mają robić pod Twoją nieobecność. Jeśli nie – możesz rozważyć czasowe wsparcie ze strony zaufanego freelancera lub asystenta.

Ciekawym przykładem może być historia Lucy Hitchcock – właścicielki firmy Partner in Wine, która zdecydowała się na trzymiesięczną przerwę w pracy. Przygotowania trwały rok i obejmowały między innymi ograniczenie aktywności w social mediach, zaplanowanie kampanii e-mailowej i premierę nowego produktu w trakcie urlopu. Dzięki temu firma nadal zarabiała, a właścicielka mogła odpocząć.

Podsumowanie

Nie każdy samozatrudniony ma prawo do płatnego urlopu – ale nie każdy, kto uważa się za samozatrudnionego, rzeczywiście nim jest w świetle prawa. Z tego względu warto dokładnie przeanalizować swój status zatrudnienia i warunki umowy. A nawet jeśli jesteś klasycznym freelancerem czy właścicielem jednoosobowej firmy, zadbanie o odpoczynek to nie fanaberia, ale jeden z filarów długoterminowego sukcesu. Odpowiednie przygotowanie finansowe, komunikacyjne i organizacyjne pozwala zrealizować urlop bez poczucia winy i stresu – a po powrocie wrócić do pracy z nową energią.

Jeśli ten wpis był dla Ciebie wartościowy, postaw nam kawę i pomóż nam tworzyć więcej takich treści. Dziękujemy za Twoje wsparcie!

Powyższy artykuł zawiera jedynie informacje ogólne, przez co nie stanowi profesjonalnej porady prawnej. Prosimy o wzięcie pod uwagę możliwości zmiany prawa od momentu publikacji powyższego artykułu.